Loiolako Santutegia, Azpeitia
Loiolako Santutegia, Azpeitian kokatua, Jesusen Lagundiaren sortzaile Ignazio Loiolakoaren jaiotetxearen inguruan eraikitako gune erlijioso garrantzitsua da. Leku hau, bere basilika ederragatik ezaguna, Urola ibaiaren ertzean dago, eta bere edertasun arkitektonikoagatik nabarmentzen den ingurune natural batean kokatua dago. XVII. mendean hasi ziren santutegia eraikitzen, eta mundu osoko bisitariak erakartzen dituen erromes eta jainkozaletasunaren leku gune garrantzitsua da.
Bere oinarri espiritualaz gain, santutegiak historia aberatsa eskaintzen du, Loiolako Ignazioren garaitik datorrena; bera hemen inguruan jaio baitzen 1491n. Eraikinaren arkitektura barrokoak, bere lorategiek eta museo sakratuak, Gipuzkoako historiari eta espiritualtasunari buruz gehiago jakin nahi dutenentzat ezinbesteko bisita da leku hau.
Arantzazuko Santutegia, Oñati
Arantzazuko Santutegia, Oñatin kokatua, gurtza katolikoaren leku esanguratsua da; Gipuzkoako zaindaria den Arantzazuko Amaren egoitza izateagatik ospetsua. Kondairak dioenez, 1468 urtean, artzain batek Ama Birjinaren irudia aurkitu zuen elorri artean ezkutatuta, eta horrek bideratu zuen santutegiaren izena. Egungo basilika, 1950eko hamarkadan inauguratua, arkitektura modernoaren maisulana da, Francisco Javier Saenz de Oiza eta Luis Laorga arkitektoek diseinatua.
Paisaia menditsu eder batez inguratuta, santutegia jainkozaletasun gunea ez ezik, bake eta hausnarketarako tokia ere bada. Bere diseinu abangoardistak bere garaiko konbentzio, arkitektonikoei aurre egin zien, Euskal Herriko arte sakratu garaikidearen ikur bihurtuz.
Arrateko Andre Mariaren Santutegia, Eibar
Eibarko Arrateko Andre Mariaren Santutegia izen bereko mendian kokatua, gurtza-leku sinboliko da. Gaur egungo eraikuntza XVII. mendekoa da, nahiz eta Arrateko Ama Birjinaren gurtza XIV.an hasi zen. Santutegia, ingurune natural eder batez inguratua dago; Ama Birjinaren irudi gotikoa, eta Ignacio Zuloaga margolari ezagunaren lanak daude bertan.
Urtero, Ama Birjinaren eguna, irailaren 8an ospatzen da, hainbat erlijio eta jai-jardueratan parte hartzen duten erromes eta bisitari ugari erakarriz. Kondairak dioenez, Ama Birjina artzain bati agertu zitzaion, eta horrek lagundu egin du bere ospea handitzen, baita itsasgizonak eta bertako herritarrak babesteko ikur gisa ere.
Guadalupeko Andre Mariaren Santutegia, Hondarribia
Guadalupeko Andre Mariaren santutegia, Jaizkibel mendian kokatua, gurtzarako leku entzutetsua da Hondarribian. Gipuzkoa. Eliza hau, XVI. mendekoa, inguruko eskualdearen historiaren lekuko izan da, hiriak jasandako setioen ondorioz behin baino gehiagotan suntsitu eta berreraiki izan delarik. Gaur egungo eraikuntza, XIX. mendean eraikia, arkitektura dotoreagatik eta dorre neogotiko itzelagatik nabarmentzen da, udalerriko ia edozein tokitatik ikus daitekeen ikur bihurtu dena.
Hondarribiko Alardea, 1639. urteaz geroztik, irailaren 8an ospatzen da, eta Guadalupeko Ama Birjinaren aldeko botoa urtero berritzen da, herriak jasan zuen setiotik askatu izanagatik esker emanez. 1638. urtean jasan zuen setioa ‘30 urteko Gerra’ren baitan, eta 69 egun iraun zituen frantses setioak.
Emandako hitzari jarraituz, hondarribiarrek urtero-urtero betetzen dute Botoa, prozesio hiritar-erlijioso baten eskutik, eta Armadun Herritar batzuez babestuta. Hau da, Alardeaz ezagutzen den ohitura.
Dorletako Andre Mariaren Santutegia, Leintz-Gatzaga
Leintz-Gatzagan kokatua dagoen Dorletako Andre Mariaren santutegia, gurtza leku entzutesua da Gipuzkoan, bere historia aberatsagatik eta edertasun arkitektonikoagatik ezaguna. Santutegi hau XVII. mendeko muino txiki batean dago, eta debozio-gune garrantzitsua izan da sortu zenez geroztik. Dorletako Ama Birjina txirrindularien zaindaria da, eta horrek izaera berezia ematen dio leku horri; urtean zehar bisitari eta erromes ugari erakartzen ditu.
Erretaula barrokoan, Ama Birjinaren irudi gotikoa nabarmentzen da; ama eta semea jarrera kontenplatiboan irudikatzen dira. Gainera, santutegia, jatorriz, herriko parrokia izan zen, izaera hori, San Millan elizaren mesedetan galdu baino lehen. Maiatzetik urrira bitartean, igandero ospatzen dira mezak, eta iraileko herriko jaietan ekintza ezberdinak antolatzen dira, eta kristau-elkartea, fedearen eta tradizioaren inguruan biltzen da.